Hyperventilatie

Wat is hyperventilatie?

‍Hyperventilatie is een ademhalingsprobleem waarbij je sneller en dieper ademt dan nodig is. Hierdoor verandert de verhouding zuurstof (O2) en koolstofdioxide (CO2) in je bloed, dat allerlei klachten kan veroorzaken. Heel vaak heb je niet in de gaten dat die klachten te maken hebben met je manier van ademen. Symptomen van hyperventilatie kunnen onder andere zijn: snelle ademhaling, duizeligheid, tintelingen in handen en voeten, beklemming op de borst, angstgevoelens, zweten en vermoeidheid. Hyperventilatie kan zowel acuut als chronisch voorkomen en kan verschillende oorzaken hebben, waaronder stress, angst, paniekstoornissen, longziekten en hartproblemen, maar kan ook na eenoperatie of bij chronische pijn. 

Wat is disfunctioneel of verkeerd ademen?

‍Wanneer je disfunctioneel ademt, adem je verkeerd. Dat kan zijn te snel ofte hoog of onregelmatig. Maar ook bijvoorbeeld onnodig extra ademteugen nemen of vergeten te ademen.  Hyperventilatie is dus een vorm van disfunctioneel ademen. Hierdoor kun je allerlei klachten krijgen waarvan je niet het idee hebt dat ze veroorzaakt worden door een verkeerde ademhaling, variërend van kortademigheid, pijn op de borst, angst, duizeligheid tot chronische moeheid. De behandeling voor disfunctioneel ademen bestaat uit ademhalingsoefeningen, ontspanningstechnieken en begeleiding om angst of stress te beheersen.

Oorzaken van hyperventilatie

• Angst en stress: Hyperventilatie komt vaak voor bij mensen die last hebben van angst- en paniekstoornissen, of die veel stress ervaren. Door deze psychische factoren kan je ademhaling versnellen en oppervlakkiger worden Hierdoor kan de hoeveelheid lucht die per minuut wordt geademd zodanig toenemen dat klachten ontstaan.
• Lichamelijke oorzaken: Hyperventilatie kan ook veroorzaakt worden door lichamelijke aandoeningen, zoals astma, COPD, COVID, longontsteking, hartproblemen en bloedarmoede. Bijdeze aandoeningen kan de ademhaling versnellen als gevolg van een verhoogde vraag naar zuurstof.
• Omgevingsfactoren: Het kan zijn datje omgeving een rol speelt bij het hyperventileren, bijvoorbeeld als je in een benauwde ruimte bent of als er sprake is van luchtvervuiling.
• Verkeerde ademhalingstechnieken: Ten slotte kan hyperventilatie ook ontstaan door verkeerde ademhalingstechnieken. Als je bijvoorbeeld te diep of te snel ademhaalt, kan dit leiden tot hyperventilatie. 

Wat is een acute hyperventilatie aanval?

‍Hyper-Ventilatie is letterlijk (te)veel ademen. Je ademt bij een acute hyperventilatie aanval veel te snel en vaak onregelmatig, waardoor je zuurstofgehalte (O2) in je bloed hoger wordt dan nodig is en je koolzuurgehalte (CO2)neemt juist afneemt. Dat lage koolzuur geeft allerlei klachten. Je voelt je steeds benauwder worden waardoor je denkt dat er te weinig zuurstof binnenkomt en je nog sneller en dieper gaat ademen. Daar wordt je weer angstig van en dit kan weer leiden tot een paniekaanval. Het is belangrijk om te weten dat de klachten geen kwaad kunnen. Je zal niet zal stikken en de benauwdheid zal snel overgaan met goede maatregelen. Indien je er in slaagt om niet door de neus te ademen en niet door de mond, dan zullen de klachten snel afnemen. Gezien de beperkte doorgankelijkheid van de neus is het niet mogelijk om door de neus te hyperventileren.

Wat is chronisch hyperventileren?

‍Sommige aandoeningen of factoren kunnen ervoor zorgen dat de goede ademtechniek langdurig verstoord raakt. We spreken dan van chronisch hyperventileren of disfunctioneel ademen. Vaak is er een duidelijke oorzaak.

• Het kan zijn dat chronische hyperventilatie ontstaat door een onderliggende longziekte zoals astma, COPD, een longembolie (bloedklontjes), maar ook dooreen longontsteking of hartfalen.
• Ook als de (long/hart)ziekte al behandeld is kan de ademhaling verstoord blijven.
• Soms kan het na een buik- of thorax operatie chronische hyperventilatie ontstaan.
• Heel vaak is een (langdurig) stressvolle periode de oorzaak. Je kan hierbij denken aan een scheiding, problemen op werk of met (klein)kinderen of het overlijden van een dierbare.
• Veel mensen die forse klachten van COVID hebben gehad, hebben een verkeerde ademtechniek.
  

Wat is het verschil tussen acuut en chronisch hyperventileren?

Het verschil tussen acuut en chronisch hyperventileren is de duur van de symptomen. Acute hyperventilatie is een tijdelijk probleem dat meestal optreedt als gevolg van een specifieke trigger, zoals een angstaanval, stress of een benauwde ruimte. De symptomen van acute hyperventilatie kunnen binnen enkele minuten optreden en duren meestal niet langer dan een half uur. De symptomen zijn vaak heftig en kunnen angst, duizeligheid, tintelingen in handen en voeten, beklemming op de borst en zweten omvatten.

Je spreekt van chronische hyperventilatie als je langdurig klachten houdt. Chronische hyperventilatie kan het gevolg zijn van aanhoudende stress, angststoornissen of een verkeerde ademhalingstechniek. De symptomen kunnen mild tot matig zijn en vaak zijn mensen zich niet bewust van de hyperventilatie.

De symptomen van chronische hyperventilatie (ook wel disfunctionele ademhaling genoemd) kunnen onder andere zijn: chronisch kortademig gevoel en niet lekker door kunnen ademen, vermoeidheid, duizeligheid, concentratieproblemen, spierpijn, slaapproblemen en tintelingen in handen en voeten. Omdat de symptomen niet zo heftig zijn als bij acute hyperventilatie, wordt chronische hyperventilatie vaak niet herkend en daardoor niet behandeld.‍

Wat zijn de klachten van acute hyperventilatie?

De symptomen van hyperventilatie kunnen variëren per persoon en kunnen verschillen tussen acute en chronische hyperventilatie. Hier zijn enkele van de meest voorkomende symptomen:

• Snelle en oppervlakkige ademhaling: Je ademt sneller en oppervlakkiger dan normaal. Het gevoel niet lekker door te kunnen ademen. Het gevoel dat er te weinig lucht binnenkomt.
• Beklemming op de borst: Je kunt een drukkend gevoel op de borst ervaren, wat kan aanvoelen als een hartaanval. Ook kunnen steken op de borst ontstaan.
• Duizeligheid en licht in het hoofd: Je kunt een prikkelend of tintelend gevoel ervaren in je handen, voeten of rondom je mond. Hyperventilatie kan leiden tot angst- en paniekaanvallen, vooral bij mensen die al last hebben van angststoornissen.
• Vermoeidheid
• Spierkrampen: Hyperventilatie kan leiden tot spierkrampen en stijfheid, vooral in de nek, schouders en rug.Het is belangrijk om te onthouden dat hyperventilatie geen levensbedreigende aandoening is, maar het kan wel erg vervelend en beangstigend zijn.
  

Welke onderzoeken zijn er om hyperventilatie vast te stellen?

Er zijn verschillende onderzoekend ie kunnen helpen bij het vaststellen van hyperventilatie en het identificeren van de onderliggende oorzaak. Hier zijn een paar veelgebruikte onderzoeken:

Het klachtenverhaal is het allerbelangrijkste. De Nijmeegse Vragenlijst helpt hier vaak bij. Soms kan een speciaal onderzoek gedaan worden dat meestal in het ziekenhuis plaatsvindt:

• Ademhalingstest (Capnogram): een ademhalingstest meet de hoeveelheid kooldioxide (CO2) in de uitademingslucht. Dit kan helpen bij het vaststellen of je hyperventileert en hoe ernstig het is.
• Bloedonderzoek: een bloedonderzoek kan helpen bij het bepalen van de zuurstof- en kooldioxide concentraties in je bloed.
• Longfunctietest: een longfunctietest kan helpen bij het beoordelen van de functie van je longen.
• ECG (elektrocardiogram): een ECG kan helpen bij het uitsluiten van eenhartaandoening als oorzaak van je symptomen.

Advies en Tips om acute hyperventilatie te voorkomen

Hyperventilatie is een ademhalingsprobleem waarbij je te snel of te diep ademhaalt, waardoor er een disbalans ontstaat tussen zuurstof (O2) en kooldioxide (CO2) in je lichaam. Dit kan leiden tot symptomen zoals duizeligheid, tintelingen, hartkloppingen, angsten paniek. Hier zijn enkele adviezen en tips om hyperventilatie te voorkomen:

1. Probeer op een ontspannen wijze rustig door de neus (en niet de mond) te ademen, zonder te veel te focussen op je ademhaling. Bij het inademen beweegt de buik – en niet de borst - naar buiten en na het uitademen is er een korte adempauze. Let erop dat de ademhaling tijdens bewegingen en activiteiten (opstaan en lopen, telefoongebruik, etc.) niet stopt. Dit kan helpen om de kans op hyperventilatie te verminderen.
2. Ontspanningsoefeningen zoals yoga, meditatie en progressieve spierontspanning kunnen allemaal helpen om stress te verminderen en hyperventilatie te voorkomen. Identificeer situaties of omgevingen die stress of angst veroorzaken en zoek naar andere manieren om ermee om te gaan.
3. Blijf gehydrateerd: drink voldoende water om uitdroging te voorkomen, wat kan leiden tot een verstoorde ademhaling.
4. Vermijd stimulerende middelen: beperk je inname van cafeïne, alcohol en nicotine, aangezien deze middelen de ademhaling kunnen verstoren.
5. Praat met een professional: als je last hebt van chronische hyperventilatie, kan het nuttig zijn om met een arts of therapeut te praten om de onderliggende oorzaak aan te pakken.

Onthoud dat acute hyperventilatie vaak wordt veroorzaakt door stress en angst, Door deze tips te volgen en eventueel professionele hulp te zoeken, kun je hyperventilatie voorkomen of beter beheersen

Wanneer moet je een arts raadplegen bij hyperventilatie?

Als je twijfelt wat de oorzaak van je klachten is, kun je altijd met je huisarts overleggen, wat het beste is om te doen. Ook bestaat altijd de mogelijkheid contact op te nemen met de Kliniek voor Ademtechniek waar je dan een afspraak met de longarts Mol en/of de fysiotherapeut/ademhalingsspecialist dr. vanWetering kunt maken, die je verder kunnen adviseren.

Overige situaties waarbij hyperventilatie kan optreden:‍

Hyperventilatie en disfunctioneel ademen na een operatie

Na een operatie kan er sprake zijn van pijn, wat kan leiden tot oppervlakkige ademhaling om de pijn te verminderen. Na een operatie wordt vaak geadviseerd om bedrust te houden, wat kan leiden tot spierzwakte en moeilijker ademen. Spanning is ook gebruikelijk bij patiënten na een operatie, wat kan resulteren in een verhoogde ademhalingssnelheid en oppervlakkige ademhaling, wat uiteindelijk ademhalingsproblemen kan veroorzaken. Lees hier meer over hyperventilatie na een operatie.

Hyperventilatie en stress

Disfunctioneel ademen als gevolg van stress is een veelvoorkomend probleem. Wanneer we gestrest zijn, verandert onze ademhaling vaak. We ademen vaak sneller en/of oppervlakkiger dan normaal, en we gebruiken onze borst- en schouderspieren in plaats van het middenrif en tussenrib spieren om te ademen. Dit kan leiden tot hyperventilatie. Andersom kan disfunctioneel ademen stress en angst in stand houden. Wanneer we gestrest zijn, kan onze ademhaling onze hartslag verhogen en ons lichaam in een staat van verhoogde alertheid houden. Dit kan leiden tot een vicieuze cirkel van stress en ademhalingsproblemen. Lees hier meer over hyperventilatie en stress

Hyperventilatie en vermoeidheid of gebrek aan energie.

Als je verkeerd of disfunctioneel ademt of hyperventileert, kun je inderdaad chronisch vermoeid en lusteloos zijn. Eigenlijk "sta je constant aan" waardoor je overprikkeld bent. Je slaapt daardoor vaak slecht en raakt niet uitgerust. Door de lage koolzuurspanning in je bloed is de doorbloeding en zuurstofafgifte aan de weefsels verstoord, waardoor spieren vermoeid raken en je als het ware uitgeput bent. Omdat dit weer kan leiden tot stress, is dat een extra factor die bijdraagt aan de vermoeidheid. Lees meer over hyperventilatie en vermoeidheid.

Hyperventilatie en zuurstoftekort.

Bij hyperventilatie of verkeerd ademen voelt het soms alsof je te weinig zuurstof binnenkrijgt, terwijl je eigenlijk te veel ademt en zuurstof opneemt. Maar door de lagere koolzuurspanning in je bloed kunnen de bloedvaten wat vernauwen, waardoor de doorbloeding van de weefsels en de afgifte van zuurstof aan de weefsels minder kan zijn. Hierdoor kun je je dus kortademig, moe en duizelig voelen.

Hyperventilatie en Covid.

Bij COVID-19 kunnen de longen (tijdelijk) aangetast zijn, wat kan leiden tot een kortademig gevoel en moeite met ademhalen. Vaak blijven patiënten daarna onbewust en onbedoeld sneller en oppervlakkiger ademen, disfunctioneel ademen of chronisch hyperventileren. Veel (ex-)COVID-19-patiënten maken zich zorgen over hun gezondheid en over de toekomst. Angsten en stress daarover geven vaak ook aanleiding tot een chronisch verkeerde ademhaling. Een verkeerde ademhaling kan leiden tot een disbalans in de hoeveelheid zuurstof en koolstofdioxide in het bloed. Dit kan leiden tot symptomen zoals vermoeidheid, duizeligheid, kortademigheid en pijn op de borst. Vaak zijn goede uitleg en ademhalingsoefeningen van een gespecialiseerde fysiotherapeut zeer heilzaam. Lees meer over covid en hyperventilatie.